Gmina i Miasta Witkowo
Położenie
Gmina Witkowo to gmina wiejsko – miejska położona w powiecie gnieźnieńskim, we wschodniej części województwa wielkopolskiego, ok. 70 km od Poznania – stolicy województwa oraz 18 km od Gniezna – stolicy powiatu.
Witkowo graniczy z innymi gminami powiatu gnieźnieńskiego: Gminą Gniezno, Gminą Trzemeszno i Gminą Niechanowo, oraz powiatu wrzesińskiego – Gminą Września, jak i powiatu słupeckiego – Gminą Powidz i Gminą Strzałkowo.
Centrum turystyczne na obszarze Gminy Witkowo, to Ośrodek Wypoczynkowy zlokalizowany w Skorzęcinie. Miejscowość ta położona jest na północny wschód od Witkowa, pomiędzy jeziorami Białym oraz Niedzięgiel. Ośrodek jest jednym z większych kompleksów wypoczynkowych w Wielkopolsce. Zajmuje powierzchnię 41 ha, na której oferuje się turystom 6 tys. miejsc noclegowych z szeroką ofertą handlowo-gastronomiczną oraz zapleczem sportowym. Innymi miejscowościami wypoczynkowymi na terenie gminy są wsie letniskowe Gaj i Ostrowite Prymasowskie nad Jeziorem Ostrowickim oraz Wiekowo w okolicy Jeziora Niedzięgiel. Turystów i wczasowiczów przyciągają liczne jeziora z czystą wodą oraz znaczne tereny łąk i lasów. Gmina Witkowo swoją atrakcyjność turystyczną podnosi również dzięki obiektom zabytkowym. Jedną z większych atrakcji gminy jest samo miasto Witkowo, którego początki sięgają XIV wieku. Miejscowość ze względu na swoje walory historyczne, architektoniczne i kulturowe została wpisana do rejestru zabytków jako historyczny układ urbanistyczny.
Historia
Gmina Witkowo kryje w sobie wiele tajemnic i nie zbadanych dotąd historii. Nie brak tu miejsc, z którymi wiążą się zagadkowe opowieści i legendy, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Na terenie całej gminy można znaleźć liczne ślady przeszłości. Wiemy, że we wsiach Chłądowo i Małachowo Złych Miejsc znajdują się grodziska wczesno-średniowieczne z czasów Mieszka. Istnienie dwóch tajemniczych osad wiąże się z Wiekowem. Pierwsza umiejscowiona jest na wzniesieniu na półwyspie Jeziora Niedzięgiel. Drugą znacznie ciekawszą odkryto na polu znajdującym się na północ od obecnej zabudowy wiejskiej. Kolejne osady odkryto w okolicach wsi Ostrowite Prymasowskie.
Świadectwem wydarzeń minionych lat są znaleziska dokumentujące te fakty np.: figurka „Izys” z brązu wykopana w miejscowości Małachowo Złych Miejsc, duży skarb monet polskich i żydowskich – brakteatów odnaleziony w Witkowie.
Historia tego obszaru sięga XII wieku. W tym czasie znana już była osada położona wśród rozległych lasów zwanych Puszczą Mokowską, na której miejscu rozwinęło się miasto Witkowo. W dokumentach po raz pierwszy nazwę miejscowości wspomniano w 1363 r. Wzmianka ta dotyczyła pochodzącego z Witkowa Marcina, plebana w Tulcach. Godne odnotowania jest również to, że w XV w. wykształcony w Akademii Krakowskiej proboszcz z Witkowa Wincenty Kot osiągnął godność arcybiskupa gnieźnieńskiego i Prymasa Polski. Ważnym momentem w historii Witkowa było uzyskanie w 1676 r. praw miejskich, a w 1684 r. przywileju organizowania jarmarków.
Ponowienie lokacji zatwierdzone przez króla Stanisława Augusta nastąpiło w 1782 r. Dzięki kronikom wiemy, że przez ten region już w XV stuleciu przebiegały ważne szlaki handlowe. W 1887 r. powołano Powiat Witkowski (istniał do 1927 r.), który oprócz Witkowa objął miasta: Czerniejewo, Mielżyn, Powidz.
Właścicielami Witkowa był wywodzący się ze Śląska, rycerski ród Korzboków, a następnie szlacheckie rodziny Spławskich, Przyjemskich, Kaczkowskich, Działyńskich, Sułkowskich,Wołłowiczów. Piękną kartę w historii dziejów Witkowa zapisał jego dziedzic Antoni Sułkowski – późniejszy wojewoda gnieźnieński, który po pierwszym rozbiorze Polski bronił przynależności miasta do Rzeczpospolitej.
Witkowianie zawsze mieli w swoim sercu Ojczyznę i stawiali ją na pierwszym miejscu. Znani ze swojego patriotyzmu i gotowości do oddania życia w obronie kraju mieszkańcy brali udział w insurekcji kościuszkowskiej, wspierali wojska Napoleona, angażowali się także w działania wspierające powstanie listopadowe i styczniowe.
Bohaterscy mieszkańcy Witkowa uczestniczyli w przygotowaniu oraz brali udział w ciężkich walkach Powstania Wielkopolskiego. Dzielnie walczyli m.in.: w bojach o Żnin, Szublin, Rynarzewo i Nakło. Oddział liczący ponad pięćdziesięciu powstańców pod dowództwem Stanisława Połczyńskiego i Ignacego Jezierskiego przyczynił się także do zwycięstwa w trudnej batalii o Inowrocław.
W 1918 r. Witkowo zostało wyzwolone. Miasto odzyskało niepodległość, przywrócono urzędowy język polski, polskie nazwy miejscowości oraz wprowadzono własny pieniądz powiatowy. Po kilkudziesięciu latach Witkowo znowu musiało zmierzyć się z trudnym okresem naszej historii, jakim była II wojna światowa. Po jej wybuchu część ludności wysiedlono do Generalnej Guberni, a wiele osób trafiło do obozów koncentracyjnych oraz na przymusowe prace do Niemiec. W czasie trwania najstraszniejszej wojny w historii ludzkości ucierpiała znacznie dawna architektura Witkowa. Hitlerowcy zniszczyli wszystkie budynki i obiekty świadczące o obecności ludności żydowskiej na tym terenie. Istnieć przestały m.in.: synagoga oraz kirkut – cmentarz żydowski. Podczas wojny zginęli również zasłużeni mieszkańcy Witkowa. Proboszcz Kazimierz Kaźmierczak poniósł śmierć w obozie koncentracyjnym, a działacz ruchu oporu – Klemens Grygiel został rozstrzelany. Witkowianie odegrali również ważne role w walce z okupantem. W oddziałach Armii Krajowej działał Adam Borys, który pełnił funkcję dowódcy batalionu „Parasol”. Zasłynął on jako organizator i wykonawca zamachu na „Kata Warszawy” – Franza Kutscherę. Drugi z mieszkańców Witkowa – Józef Skowron walczył w 300. Dywizjonie Bombowym im. Ziemi Mazowieckiej, z którym uczestniczył w lotach bojowych nad miasta niemieckie i francuskie, Ziemia Witkowska po długiej wojnie została ostatecznie wyzwolona spod okupacji hitlerowskiej 21 stycznia 1945r.
Po zakończeniu II Wojny Światowej Witkowo znalazło się w województwie poznańskim, w powiecie gnieźnieńskim. Przeprowadzona w 1975r. reforma administracyjna zmieniła przynależność Witkowa z województwa poznańskiego na województwo konińskie. Obecnie Gmina Witkowo wchodzi w skład Województwa wielkopolskiego i Powiatu gnieźnieńskiego. W 1995 r. część miejscowości z terenu gminy zostało wyłączonych, tworząc Gminę Powidz.
Zabytki
Witkowo to miasto z bogatą historią i pielęgnowanymi przez wieki tradycjami, których świadectwem są liczne zabytki będące chlubą gminy. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują: urokliwe zespoły dworsko-pałacowe w Kołaczkowie, Jaworowie i Królewcu, ponad stuletnie kamieniczki okalające witkowski rynek, kościoły parafialne: p.w. Św. Mikołaja w Witkowie, p.w. Wszystkich Św. w Mielżynie, p.w. Św. Marcina w Ostrowitym Prymasowskim, dawny gmach Sądu Grodzkiego oraz zespół młyna w Witkowie. W miejscowości Kamionka można podziwiać zrekonstruowany wiatrak (Koźlak) zlokalizowany przy drodze Witkowo – Skorzęcin.
Mieszkańcy gminy cenią dorobek minionych pokoleń i pielęgnują miejskie tradycje. O ich przywiązaniu do dziejów miasta świadczy Sala Historii, która powstała w 2006 r. Organizowane są w niej wystawy oraz gromadzone liczne pamiątki związane z historią Ziemi Witkowskiej.
W Sali Historii organizowane są liczne wystawy prezentujące bogatą historię naszego regionu.
Turystyka
Gmina Witkowo słynie z doskonale zorganizowanej bazy turystycznej i wyróżnia się pod tym względem spośród innych gmin powiatu gnieźnieńskiego i województwa wielkopolskiego. Dynamicznemu rozwojowi turystyki sprzyja malownicze położenie gminy.
Może się ona poszczycić nieskażonym środowiskiem (4.900 ha zajmują objęte ochroną tereny Powidzkiego Parku Krajobrazowego), licznymi jeziorami o krystalicznie czystych wodach oraz wielkimi połaciami pięknych lasów (3.906 ha). Bogate walory turystyczne doceniają wczasowicze chętnie odwiedzający gminę. Wyjątkowa przyroda, doskonałe warunki do wypoczynku i uprawiania sportu oraz obfita oferta imprez kulturalnych przyciągają turystów z całego kraju, jak i zza granicy.
Turystyczną perłą gminy i chlubą mieszkańców jest znany w całym kraju Ośrodek Wypoczynkowy w Skorzęcinie. Miejscowość położoną między Jeziorem Białym, a Jeziorem Niedzięgiel okala las, który każdego roku licznie odwiedzają grzybiarze. Ośrodek jest jednym z największych i najchętniej odwiedzanych kompleksów wypoczynkowych w Polsce. Zajmuje powierzchnię 41 ha. Doskonale zorganizowana jest tutaj baza handlowo-gastronomiczna oraz zaplecze sportowe.
Do dyspozycji wczasowiczów oddane zostały nowoczesne boiska ze sztuczną nawierzchnią, na których można uprawiać takie dyscypliny jak: piłka nożna, piłka koszykowa, piłka siatkowa oraz tenis. Entuzjaści sportów wodnych także znajdą tutaj wszystko czego potrzebują, gdyż w ośrodku umiejscowiona jest bardzo dobrze wyposażona wypożyczalnia sprzętu wodnego. Dla miłośników kąpieli oraz beztroskiego spędzania czasu na plaży, Skorzęcin będzie istnym rajem, ponieważ tutejsze jeziora mogą poszczycić się czystą wodą, łagodnymi brzegami i szerokimi, piaszczystymi plażami. Na turystów czekają tu również liczne restauracje, w których można spróbować lokalnych przysmaków, do wieczornych spacerów zachęcają oświetlone molo i alejki, a kluby i dyskoteki zapewniają dobrą zabawę przy dźwiękach ulubionej muzyki.
Na terenie ośrodka odbywa się także wiele imprez sportowo rekreacyjnych. Wśród bogatej oferty wydarzeń kulturalnych do najciekawszych należą: Mistrzostwa Polski Jachtów Żaglowych, Mistrzostwa w Pływaniu Długodystansowym, wystawy psów rasowych czy Mistrzostwa Wielkopolski w Plażowej Piłce Nożnej.
Znakomitym miejscem wypoczynku na terenie Gminy Witkowo są także wsie letniskowe, charakteryzujące się bogatymi walorami przyrodniczymi i krajoznawczymi. Należą do nich: Gaj – nad Jeziorem Ostrowickim, Wiekowo i wieś Skorzęcin nad Jeziorem Niedzięgiel.
Kultura i sport
W odpowiedzi na potrzeby mieszkańców w Gminie Witkowo udoskonalane jest zaplecze kulturalne i sportowe. Zapewnienie dogodnych warunków do uprawiania sportu oraz aktywnego spędzania wolnego czasu prowadzi do rozwoju całej gminy.
Organizacją działań sportowo-kulturalnych na terenie gminy zajmują się instytucje takie jak: Ośrodek, Kultury, Sportu i Rekreacji w Witkowie, Biblioteka Miejska, Szkoły Podstawowe, Szkoła Ponadgimnazjalna oraz świetlice wiejskie, które w swej pracy wspomagane są przez liczne organizacje pozarządowe. Dzięki efektywnej współpracy Gmina Witkowo może poszczycić się organizacją licznych wydarzeń kulturalno społecznych oraz bardzo dobrze rozwiniętą bazą sportową.
Na terenie gminy znajduje się wiele nowoczesnych obiektów sportowych oraz kulturalnych, które są sukcesywnie modernizowane.
Do najważniejszych z nich należą:
Centrum Kultury im. Krzysztofa Szkudlarka o powierzchni zabudowy 1181,33 m2, którego powierzchnia użytkowa wynosi łącznie 1857,36 m2, natomiast kubatura 9683,9 m3.
Przedmiotowy obiekt składa się z dwóch części: jedna to trzykondygnacyjny budynek z częściowym podpiwniczeniem, wykonany w technologii tradycyjnej. Druga część to jednokondygnacyjna atrakcyjna sala widowiskowa przeznaczona dla 450 osób.
Interesującą formę tworzy idealnie doświetlona antresola nad hollem parteru, która oprócz komunikacji będzie spełniać funkcję wystawienniczą, gdyż wyposażono ją w szyny galeryjne. Warto zaznaczyć, że efektu bryle obiektu dodaje atrakcyjna elewacja frontowa i boczna ze sceną, wykonane w systemie wentylowanym, obłożone płytami elewacyjnymi, okleinowanymi w kolorze drewna. Budynek jest w pełni umeblowany i wyposażony, dostosowany do korzystania przez osoby niepełnosprawne – posiada podjazd, windę osobową i odpowiednio przystosowane toalety.
Hala Widowiskowo-Sportowa w Witkowie w skład której wchodzą: hall główny, sala sportowa, pełnowymiarowa płyta boiska, strzelnica do broni pneumatycznej, sale do ćwiczeń korekcyjnych, fizykoterapii, zespół szatni oraz pomieszczenie gastronomiczne (hala posiada także antresolę z dojściem do trybun dla widzów, którzy mogą podziwiać sportowców podczas licznych rozgrywek).
- Hala Sportowa w Witkowie, pełnowymiarową płytą boiska, siłownią oraz salą fitness,
- Sala sportowa w Mielżynie,
- Biblioteka Miejska w Witkowie,
- Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej w Witkowie,
- Świetlice wiejskie,
- Kompleks sportowy w Mielżynie,
- Kompleks sportowy w Ruchocinku,
- Sala Historii Witkowa,
- Boisko wielofunkcyjne przy ul. Czerniejewskiej,
- Kompleks boisk „Orlik” przy ul. Wrzesińskiej,
- Stadion Miejski w Witkowie,
- Kompleks boisk sportowych na terenie Ośrodka Wypoczynkowego w Skorzęcinie.
Rozwinięta baza sportowa oraz zaangażowanie mieszkańców sprawiają, że Gmina Witkowo słynie z organizacji imprez sportowych, w których często uczestniczą zawodnicy z całego kraju. Do najpopularniejszych z nich zaliczyć należy: Witkowska Liga Halowa, Witkowska Dycha, Ósemka z haczykiem, Ogólnopolskie Zawody w karate, Witkowski Turniej Nocny Piłki Nożnej, Uliczne Biegi Szkolne, Mikołajkowy Turniej Przedszkoli i Oddziałów Przedszkolnych, Bieg Mikołajkowy, Turniej Wielkanocny Klas I-III Szkół Podstawowych oraz organizowane w sezonie letnim w Ośrodku Wypoczynkowym w Skorzęcinie: Mistrzostwa Polski Modeli Jachtów Żaglowych klasy F-10, F-15, Turniej Plażowej Piłki Siatkowej.
Ochrona środowiska
Wyposażenie w sieć i urządzenia infrastruktury technicznej, jej nowoczesność i sposób zarządzania stanowi jedno z istotnych kryteriów dobrej jakości życia mieszkańców, poziomu i dynamiki rozwoju gospodarki, atrakcyjności inwestycyjnej i szeroko rozumianej konkurencyjności gminy.
Dla zintensyfikowania rozwoju gminy niezbędny jest dalszy postęp w tym zakresie. Zadania z zakresu infrastruktury traktowano priorytetowo realizując m.in.:
- budowę kolejnych etapów kanalizacji sanitarnej,
- rozbudowę sieci wodociągowej,
- budowę sieci gazowej,
- termomodernizację budynków użyteczności publicznej.
Wszystkie działania dotyczące infrastruktury technicznej gminy sprzyjają ochronie Środowiska naturalnego.
Na terenie gminy Witkowo znajduje się ok. 168 km sieci wodociągowej. Z sieci wodociągowej korzysta ok. 99,9% mieszkańców gminy. Na terenie gminy wybudowane jest ok. 102 km sieci kanalizacji sanitarnej z przykanalikami. Z kanalizacji sanitarnej korzysta ok. 75% mieszkańców gminy. W mieście Witkowo z kanalizacji sanitarnej korzysta 99% mieszkańców.
